10-Hadis-i Şerif Külliyatı Ders 10

Hadis-i Şerif Külliyatı Ders 10

أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ , بِسْمِ ﷲِالرَّحْمَنِ اارَّحِيم

‘’Elhamdülillahi rabbil alemin vessalatü vesselamü ala rasulina Muhammedin ve ala alihi ve sahbihi ecmain. Euzu billahi mimmisteaze bihi Muhammed mustafa sallallahu teala aleyhi ve sellem ve musa ve isa ve ibrahimüllezi veffa ve min şerri ma haleka ve zerae ve berae ve min şerri ma tahtae sera ve min şerri külli dabbetin rabbi ahizün bina sıyetiha inne rabbi ala sıratın müstakim, vela havle vela kuvvete illa billahil aliyyil azıym rabbi zidni ilmen ve fehmen ve elhıkni bissalihin. Vec alli lisane sıdkın filahirin vecalni minellezine la havfun aleyhim vela hüm yahzenün.’’

Çok kıymetli ve muhterem efendiler, İlmu’l Hadis ile ilgili dersimiz devam ediyor. Hadisi şerifler ilmi ve usulü hadis ile ilgili keşif notlarımız devam ediyor. İlmu’l hadisi kabul ve ret yönünden rivayetleri inceleyen bir ilim olduğunu görmekteyiz. İlk kaynağına göre hadisi şeriflerin çeşitleri mevcuttur ki bunlar ilk kaynağına göre merfu mevkuf ve maktu hadisler denmektedir. Bunlar ilk kaynağına göre olduğu gibi bir de senetteki ittisal durumuna göre hadisi şeriflerin çeşitleri vardır. Bunlara da muttasıl ve munkati hadisler denmektedir. Senetteki sayısına göre de çeşitleri vardır, bunlara da Mütevatır ve Ahad hadisler denmektedir. Sıhhat durumuna göre hadisi şerif çeşitleri de bunlar da sahih, hasen, zayıf ve mevzu olmakla bu kısımlara, bu çeşitlere ayrılmışlardır. Evet, megaloman, ulemamız her konuyu işi sağlama bağlayıncaya kadar her konuyu incelemiş, işler sağlama bağlanmıştır. İlk kaynağına göre hadisi şerif çeşitleri, hadisi şeriflerin çeşitlerine geldiğimiz zaman sevgili Peygamberimiz (A.S.V)’in söz fiil ve takrirleridir. Mutekaddim ve gerekse Müteahhir olsun ilk üç neslin söz fiil ve takrirlerine de hadis veya sünnet demekte müttefiktirler. Kim bunlar? Mutekaddim ve gerekse Müteahhir ulema. Bir kısım âlimlerce Mütevatir olduğu kabul edilmiş olan şu hadisi şerife dikkat edin. Sevgili Peygamberimizin (A.S.V) ümmetimin en hayırlı nesli benim asrımdakilerdir, sonra bunu takip eden nesil, sonra da onu takip eden nesildir.

Dakika 5:04

Hadisi şerifinin esas alındığını belirtmiştik. İşte bu üç tabakanın İslam’da yeri çok büyük ve öndedir. Bu duruma göre sahabe, tabiin ve etbeut tabiinin söz fiil ve takrirleri de sünnettir. Evet, kıymetliler; şimdi merfu hadis, merfu hadisi şerife bakalım, bir fiil veya söz veya takrir Hz. Peygamber (A.S.V)’a ait ise buna Merfu hadisi şerif derler. Evet, mevkuf hadis ise kaynağı sahabe ise buna da mevkuf hadis denir. Maktu hadis ise tabiin ve etbeut tabiine ait rivayetlere verilen isimdir, buna da maktu hadis denmektedir. Birkaç noktaya şöyle bir baktığımız zaman merfu hadis mevkuftan, mevkufta maktudan daha derece bakımından üstündür. Hiçbir şeyi rastgele bir taassup yolu ile ulema almamıştır, inceleyerek sağlama bağlayarak almıştır. Resulullah Aleyhisselatu Vesselam’ın ashabı huzuru nebevi ‘ye girme de kapıya tırnaklarını vurarak izin isterlerdi. Evet, kıymetliler; tabii bu sözleri tabiin söyleyecek olsa hadis merfu sayılmaz, çünkü bunu söyleyebilmek için devrisaadette olmak gerekiyor işte dereceler farklı. Yine İbni Mesud (R.A) Hazretleri onun şu rivayeti buna misaldir, her kim bir sihirbazın yahut gaipten haber verebilir diye bir kâhinin, falcının yanına giderse Muhammed Aleyhisselatu Vesselama indirileni yani Kuran-ı Kerim’i, yüce İslam’ı inkâr etmiş olur. Bakın bunu İbni Mesud devrisaadetin üstün âlimi, sahabesi rivayet ediyor. Bu gibi naslar karşısın da rey ve içtihatta bulunulması mümkün değildir. Evet, kıymetliler; ittisal durumuna göre hadisi şeriflere şöyle bir keşif notları olarak bir göz atalım, ‘’Muttasıl’’ veya ‘’Mevsul’’ hadis, buna da müsned de denmektedir, hep birbirini gören raviler tarafından nakledilen hadislerdir bunlar. Bunlara ‘’Muttasıl’’, ‘’Mevsul’’ veya ‘’Müsned’’ gibi isimler verilmiştir. Mevsul ve Müsned tabirleri de kullanıldığı için hatırlatıyoruz ki bir yer de bu ‘’Muttasıl’’ geçer, bir yerde de ‘’Mevsul’’ veya müsned diye geçebilir.

Dakika 10:07

Munkatı hadisler gayri muttasıldırlar, bunlara gayri muttasıl olanlara Munkatı hadisler denmektedir, senedin herhangi bir yerin de kopukluk olan hadisi şeriflerdir. Kopukluğun durumuna göre çeşitli isimler alırlar bu Munkatı hadisler. Bu isimlerden birisi muallak hadis mu’dal hadis, Munkatı hadis, Mürsel hadis gibi isimler verilmiştir ki Munkatı hadislerin çeşitleridir bunlar. Şimdi bunlardan biri muallak hadis, senedin başından bir veya daha fazla Ravi düşmüşse veya mübrem bir ravh yer almışsa, bu rivayete muallak rivayet denmektedir. Kitabın da muallak hadislerin çokluğu ile Buhari şöhret yapmıştır. Evet, mu ‘dal hadisler peş peşe iki veya daha fazla Ravi’nin düşmesi ile meydana gelmişse buna da mu‘dal hadis denmiştir munfasıl tabiri de kullanılmıştır. Munkatı hadis, senedinde peş peşe olmaksızın iki veya sahabe’den sonra bir Ravi’nin düşmüş bulunduğu hadis de Munkatı hadistir. Evet, kıymetliler; Mürsel hadis senetten sahibi düşmüş ve tabiinden olan bir zat rivayeti doğrudan Hz. Peygamber’e isnat ettiriyor ve rivayeti Peygamberimiz (A.SV)’den yapmış ise bu rivayete Mürsel denmiştir. Ancak Mürsel tabirinin Munkatı manasında da kullanıldığını zaten bildirdik, daha da yeri geldikçe hatırlatmaya devam edeceğiz. Senet sayısına göre hadisi şeriflerin çeşitlerine gelince Mütevatir hadisi şerifler, ahat hadisler diye kısımlara ayrılmıştır. Ahat hadisleri de tekrar üçe ayırmışlardır, meşhur, azir ve ferit hadisler diye 3 ayrılmışlardır. Mütevatir hadis şerifler, Mütevatir haber yalan üzerine ittifak etmeleri aklın mümkün olmayacak kadar çok sayı da ‘’Ravi’’ tarafından rivayet edilen mahsusatla yani beş duyu ile ilgili haberlere denmektedir Mütevatir haber. Öyle bir topluluk rivayet ediyor ki yalan üzere birleşmeleri mümkün görünmüyor akıl bakımından. Mütevatir haber kesin bilgi ifade eder ve şüphesizdir. Mütevatir olması için başka şartlar aranmaktadır ki onda da şöyledir, haber mahsusatla ilgili olmalıdır. Makulat nevine giren haberler de tevatür olmaz. Bir meselenin tevatüre girebilmesi için beş duyudan herhangi biri ile algılanacak, hissedilecek çeşitten olmalıdır.

Dakika 15:15

Yine haberin ‘’Ravi’’ sayısı her tabakada tevatür için şart olan miktardan aşağı düşmemelidir. Yalan üzere ittifak etmesi aklen muhal olan kalabalık cemaat vasfını korumalıdır. Lafzı ve manevi mütevatirler, en güzel misali bakın şudur; Peygamber efendimiz (S.A.V) tevatür iki çeşit lafzi ve manevi, eğer bir hadis aynı lafızlarla çok tarihten gelmişse buna lafzı mütevatir denmektedir. Bunun en güzel misali de men (kezebe aleyye müteahhiden felyetedevve mekadehu minennar) buyurmuştur sevgili Peygamberimiz (A.S.V). Bu hadisi şerif Peygamberimiz hakkında kasten yalan uyduran kişinin cehennemdeki yerine hazırlansın cehennemdeki yerini hazırlasın anlamında bir Peygamberimizden mütevatir bir hadis-i şeriftir bu. İşte hadis uyduranların bu hadis-i şerifi hiç unutmamaları gerekir. Onlar hadis uyduranlar cehennemdeki yerine hazırlansın buyuruyor Peygamberimiz. Alliyyül Kâri’nin El Esrarü’l Merfu ’da kaydına göre 200’den fazla tarihten gelen bir hadistir diyor mütevatir hadis için ve bu okuduğumuz hadisi şerif için 200’den fazla diyor yoldan rivayet edilmiştir. Yüce Allah’ın sözünü işitip aynen ezberleyen sonra başkasına işittiği şekilde rivayet eden kişinin kıyamet günü yüzünü yüce Allah taze kılsın buyuruyor Peygamberimiz. Lafzı Mütevatir’e bu da başka bir örnektir. Aynı mana ve hükme delalet eden rivayetler ayrıca sayıca çoğalır ve tevatür derecesine ulaşırsa buna da manevi mütevatir denir. Sevgili Peygamberimizin (A.S.V) duası ile yiyeceklerin bereket kazanması hadisesi buna misaldir. Parmaklarının arasından su akması, yemeklerin bereketlenip çoğalması gibi pek çok yoldan rivayet edilmiş hadisi şerifler vardır. Sevgili Peygamberimizin (A.S.V) sünneti içerisinde lafzı mütevatir sayıca azdır, ancak manevi mütevatir ile sabit olan sünnet çoktur. Namazların vakitleri beş vakit oluşu, rekât sayıları gibi dini emirlerin tatbikatı ile ilgili pek çok mesele için ayrı, ayrı rivayetler sayıca az da olsa ümmetin tatbikatına mukarin ve müşarik oldukları için hepsi manen mütevatir cümlesindendir.

Dakika 20:01

Keza haberi vahit ile sabit olan mucizeler de birtakım bir bakıma manen mütevatirdir, zira onlar cemaatin huzurun da cereyan etmiş rivayette bulunanlar hiçbir zaman tekzip edilmemişlerdir. Bu bir nevi cemaat adına bir rivayettir ve öbürlerinin sükûtu zımmi 5 tasdik yerine geçer ve üstelik Resulullah (A.S.V.)       mazhar olmakla şerefyap olduğu mucizeler çoktur. Bu yönüyle de mucize göstermiş olması manen mütevatir bir keyfiyettir. Hanefi fakihleri, haberi mütevatirin zaruri ilim ifade edeceğine kanidirler. Yani mütevatir haber zaruri haberdir, kesinlik ifade eder. Mütevatir hadis ile sabit olan bir meseleyi inkâr etmek küfürdür yani kişiyi dinden imandan çıkartır. Yalan üzerine ittifakları aklen muhal olan bir cemaat denmiştir mütevatirin tanımın da. Şimdi yine bir fikir verebilmek için ileri sürülen rakamları kaydedebiliriz. 3’den başlayarak 70’e kadar vesaire ehli bedir adedince 300 küsur diyenlerde olmuştur fakat biraz önce de manevi mütevatir ve lafzı mütevatirin tanımların da geçtiği gibi bunlar ahat haberlerin bile tevatüre ulaştığını görmekteyiz. Şimdi Telifat da şöyle denmektedir, Suyuti önce El Fevaidü’l Mütekasire de içerisin de 112 kadar mütevatir hadis-i şerif mezkûrdur. Yine Ebul Feyz Mevlana Cafer El Haseni El İdris’i 1345 ki El Kettani diye meşhurdur. Nazmü’l mutenasir minel hadisil mütevatir adlı telifin de 310 hadisin mütevatir olduğunu söyler. Sayı bir kısım manevi mütevatirlere de yer verdiği için kabarmıştır. Evet, kıymetli muhterem izleyenler ve buna benzer rivayetler incelenmiştir. Ahat hadisi şerifler, haberi vahit, mütevatir olmayan habere ahat haber denmektedir ki mütevatirin dışındaki hadisi şerifler ahat hadislerdir bunlara haberi vahit denmiştir. Haberi vahit de şu gibi kısımlara ayrılır; meşhur hadisi şerifler, aziz ve garip olmak üzere üç kısma ayrılmışlardır, haberi vahit olan hadisi şeriflerdir. Meşhur haber her tabaka da sahabe, tabiin, etbeut tabiin Ravi sayısı en az 3 olan rivayetlere denir, bunlara meşhur haber.

Dakika 25:07

Fukaha ise böyle bir hadise müstefiz derler. Çocuklarınızı yarına göre yetiştirin meşhur hadisi incelenmiş kaynağı başkasına isnat ettiği görülmüştür. Fakat bunun daha güçlüsü mana olarak İslam’ın içinde bulunmaktadır. Şimdi haberi meşhurun hükmü ilmi zanni ifade eder. Aziz ve fert çeşitlerin de olduğu üzere ilmi zanni ifade eder. Tuma, iğne, yakin ile zan ortası mertebedir. Bu görüş müteahhirinin müşterek görüşüdür. Netice olarak haberi meşhur ile sabit olan bir şeyin inkârı fısktır. Her ne kadar tekfir edilmese de fasıktır haberi vahidi inkâr edenin hüküm itibariyle durumu fasıklıktır. Haberi aziz bu her tabaka da en az iki ravisi olan hadise haberi aziz denir. Ravisi ikiden az olmayan haberdir. 2 Ravi’ye sahip iken diğer tabakalardan daha fazla Ravi’ye sahip olursa, hatta haddi tevatüre ulaşsa o habere yine aziz denir. Biz kıyamet günü önce gelen sonuncular olacağız hadisi buna misaldir. Çünkü bunu sahabeden Huzeyfe İbnü’l Yeman Hazretleri ile Ebu Hureyre rivayet ettiği halde sonradan bunu yeni tabii rivayet etmiştir. Aziz iken arkadan meşhur olmuştur. Bir de haberi garip vardır. Hangi tabaka da olursa olsun tek bir şahsın rivayette teferrüt ettiği yalnız kaldığı hadisi şeriflere de garip hadisler denir. Garip hadise fert veya münferit de denmiştir. Ferdi mutlak eğer garabet senedin aslın da yani sahabeye bakan cihetin de daha açık tabiri ile tabii ile ise tek ravisi var, ikinci bir ravisi yok demektir. İman 60 küsur şubedir, hayâ da imandan bir şubedir hadisi de ikinci bir örnektir. Bunlardan birisi mesela vela’yı başkasına hibe etmeyi veya satmayı yasaklayan hadis ferdi mutlaktır. İman 60 küsur şubedir hadisi de 2. bir örnektir. Ferdi nisbi ise şahsın teferrüt ettiği hadistir. Ferdi nisbiye ıstılahta garip de denir.

Dakika 30:02

Abdullah İbni Mesud Hazretleri diyor ki ey Allah’ın Resulü en büyük günah hangisidir diye sordum, şu cevabı verdi; Seni yaratmış olduğu halde Allah’a şirk koşmandır. Tekrar sordum sonra hangisidir? Komşunun hanımıyla, karısıyla zina etmendir cevabını verdi. Evet, kıymetliler kadılar, hâkimler üç sınıftır Peygamberimiz buyuruyor. İki sınıfı cehennemlik, bir sınıfı da cennetliktir. Cehenneme gideceklerden biri bilerek haksız hüküm veren hâkim, kadı öteki de bilmeyerek haksız hüküm veren hâkimdir, kadıdır. Cennetlik olanı ise hakkı ile hüküm veren hâkimdir. Evet, kıymetliler; işte bunlar birer birer örnektir hadisi şeriflerin derecelerinin anlaşılmasın da. Nafi, İbni Ömer’den yaptığı şu mealdeki rivayet yüce Allah’ın en ziyade nefret ettiği kimse sığırın yiyeceğini dili ile toplaması gibi belagatle halkı aldatarak geçimlerini dili ile sağlayan deli kimsedir. Garibu’l Hadis izaha muhtaç kelime demektir. Garip hadisler de geçtiği halde manası herkesçe anlaşılmayan az kullanılan izaha muhtaç kelime demektir Garibu’l Hadis. Garip olması zayıf olmasına delalet etmez. Senet, mana başka yollarla onun teyit edilmesi gibi yollarla bunları incelenmiştir. Bir de hadisin sıhhat, sahih olma bakımından hadislerin durumuna bir bakalım. Mütekaddimin hadisleri sahih ve zayıf diye ikiye ayırmıştır, bu da sıhhat bakımındandır. Her bakımından hadisi şerifler incelenmiştir. Bir kısım selefin zayıf hadislerle amel, reyli amelden üstündür demişlerdir, bu sözlerin de kastedilen zayıf hadis salih yani müteahhirin dilin de hasen vasfını alacak olan hadistir. Sıhhat noktayı nazarından hadisi şerifler de üçe ayrılırlar: sahih hadisi şerifler, hasen ve zayıf olanlar. Sahih olanlar Resulullah (A.S.V) nispeti zahir de kesin olması demektir. Sahihin tarifin de adalet ve zapt yönünden sika olan ravilerin muttasıl bir senetle şarj ve illetten ali olarak yaptıkları rivayete sahih denmektedir. Sika olan Ravi’den maksat her konu da incelenmiş güvenilir Ravi demektir.

Dakika 35:08

Ehliyeti tamdır. Bunun da beş şartı üzerin de durulmuştur. Ravi adalet sahibi olacak, zapt sahibi olacak ve senedin ilk kaynağına kadar muttasıl olacak, muhalefet etmemiş olacaklar, şaz burada muhalefet demektir yani şaz olmayacak. Hadiste illet bulunmayacak, yani kusur bulunmayacak, işte o zaman hadisi rivayet eden raviler ehliyetli oldukları için hadisi şerif de sahihtir. Evet, şaz ve Münker aynı manaya gelmektedir. Sahih hadislerin şimdi kısımları ile dersimiz inşallah devam edecektir, şu anda bugünkü dersimizin sonuna gelmiş bulunmaktayız. Cenabı Hak kendine hakiki kul, habibi Muhammed’e hakkıyla tabi olan gerçek bir ümmet eylesin, bizleri ve ümmeti Muhammed’in tamamını ümmetin tamamına canı gönülden şeksiz şüphesiz (La İlahe İllallah Muhammedur Resulullah) diyen herkese de selam olsun. Öbürlerine bir pay yok mu? Onlara da Allah’ın hidayetini dileriz kıymetliler, zaten yüce İslam onları ümmeti davet olarak çağırıyor, onları yüce İslam hep çağırıyor hem de İslam’a İslam ile cennete çağırıyor. İslam’ın dışında kimse kalmasın diye ki İslam âlimleri çırpınarak geldiler, Peygamber Hz. Muhammed (A.S.V) de âlemlerin rahmet Peygamberi, rahmetten kimse kaçmasın, rahmete koşun. İslam dini A’dan Z’ye rahmettir, mağfirettir, merhamettir, necattır, rahmeti rahimin de ebedi tecellisidir. Rahmeti Rahman olarak dünya da tecelli etmiş ama rahmeti rahim olarak da cennete ebedi tecelli edecektir. Koşun, koşun İslam’a koşun.  Biz İslam’ı aczimizle onun ilimlerini onun ilimlerinden keşif notları vermeye çalışıyoruz, bizim başka bir amacımız yok İslam’ı anlamak anlatmak, bilmek bildirmek. Ben bileyim de başkası bilmesin dememek bunu diyenler ağzına ateşten gem vurulacaktır ve lanete uğramışlardır uğrayacaklardır.

Dakika 40:06