165- Amelde Fıkhı Ekber Ders 165

AMELDE FIKHI EKBER DERS 165

‘’Elhamdülillah -i rab bil âlemin vel akıbeti lil muttakın vesselatü vesselam ala rasulüna Muhammed’in ve ala alihi vesabihi ecmain. Allahümme salli ve sellimve barik ala Muhammed ve ala ali Muhammed biadedi ilmi, Subhanellahi velhamdülillahi ve  lailahe illallahu vallahu  ekber ve lahavle ve la kuvvete illa billahil aliyyil Azim biadedi Halgih. Vemil el mizan,vementehel ilmi meblahu davazuhetul arş. Kıymetli ve muhterem izleyenler; dersimiz Amelde Fıkhı Ekberlerle ve onun keşif notlarıyla devam etmektedir. Hayat veren yüce İslam’ın bunlar birer, birer keşif notlarıdırlar. Yüce İslam ezeli, ebedi nuru ilahidir. İşte bu hayat veren nurun, keşif notları ile derslerimiz devam ediyor. Hayat bulmak ölümsüz bir hayata, yüce Allah’ın lütfuyla kazanmak için iman ve İslam’ı onun ilim ve irfanının Cenabı Hak ortaya koymuş ebedi mutlu olmanın vesilesi Yüce İslam’ın bizzat kendisidir. Buda İlmel yakin ile başlamaktadır. İlmel yakin olmadan, öbür yakınlara ulaşma şansı kimsenin olmaz istisnalar kaideyi bozmaz. Sevgili efendiler dersimizin konusu neseptir. Bunun önemi hakkında yine evlat meselesi, yine meşru yoldan, çocuğa nesebe ilhak etmenin meşru olmayan bir yoldan çocuğu nesebe ilhak etmenin doğru olmadığı konusunda dersimiz inşaAllah devam edecektir. Yüce Allah (C.C) Furkan suresi ayet 54’de ve o sudan insan yaratandır. Ondan nesep ve sıhriyet yoluyla akrabalık kılmıştır. Rabbim her şeye kadirdir buyuruyor. Yine cihan sultanı, âlemlerin rahmet Peygamberi Hz. Muhammed (A.S.V) Efendimiz de buyuruyor: Her han gibi kadın kavmine kendilerinden olmayan birini yani zina yoluyla birini ilhak ederse Allah’ın rahmetinden tamamen uzak kalır. Allah onu asla cennetine koymaz. Herhangi bir erkek oğlunu, o kendisine bakıp dururken inkâr ederse Allah ‘da kıyamet gününde ona görünmez. Kıyamet gününde de öncekilerinde, sonrakilerinde gözü önünde onu rezil rüsva eder. Bu hadis-i şerifin kıymetli muhaddislerimizin sahih dediğini görüyoruz. Sahih bir hadis-i şerif bu yine şanlı Peygamberimiz sahih bir hadis-i şerifte Peygamberimizden mervi ki her kim bilerek babasından başkasından olduğunu ileri sürerse cennet o kişiye haramdır buyrulmuştur.

Dakika 5:20

Bunu da kıymetli muhaddislerimiz rivayet ediyor ve sahihtir diyor. Yine sevgili Peygamberimizden gelen her kim babasından başkasından olduğunu iddia eder yahut efendilerinden başkasına kendisini katarsa kıyamet gününe kadar kesintisiz olarak Allah’ın laneti onun üzerinedir buyruldu. Bu Peygamberimizden gelen haber buda oğul edindiğiniz kimseleri de size oğul kılmadı. Yani evlatlıklar için söylüyor Cenabı Hak bunlar sizin ağızlarınız ile söylediğiniz sözünüzdür. Allah hak olanı söyler ve doğru yola iletir. Onları babalarına nispet edip çağırın, bu Allah indinde daha adildir, eğer babalarını bilmiyor iseniz, sizin dinde kardeşleriniz ve dostlarınızdırlar. Ahzap suresi ayet 4ve 5. Onları babalarına nispet edip çağırın bu Allah dininde daha adildir buyuruyor Peygamber efendimiz. Yani birini evlatlık alsan bile onu babası anasının adıyla çağır ona yaptığın iyilikler sana sevap yazılır. Ama onun hakiki anası babasını da yok sayma kendini onların yerine koyma çünkü Cenabı Hak bunu da kabul etmiyor. İyilikler başka şey hakikati ters çevirmek başka şey, hakikati çevirme. Cenabı Hak ne buyurdu? Oğul edindiniz kimseleri de size oğul kılmadı bunları sizin ağızlarınız ile söylediğiniz sözünüzdür. Allah hak olanı söyler ve doğru yola iletir. Onları babalarına nispet edip çağırın bu Allah indinde daha adildir daha doğru olan budur. Eğer, babalarını bilmiyor iseniz, sizin dinde onlar kardeşleriniz ve dostlarınızdırlar. O zamanda kardeşim diye çağır. Babası olmayana falanın oğlu diye nispet ederek çağırma, babalarını biliyorsan falanın oğlu diye çağır. Onları babalarına nispet edip çağırın bu Allah indinde daha adildir. İşte buyuruyor yüce Allah (C.C) Allah’ın kulları ve Allah’ın emir ve buyruğunu iyi dinlemeli iyi anlamalıdır. Çocuk döşeğe aittir. Zina edene ise mahrumiyet vardır buyurdu sevgili Peygamberimiz. Nesebin sübut nedenlerine bakınca, ona gebe kalınması ve sütten kesilmesi de 30 aydır buyuruyor yüce Allah. El Ahkaf suresi ayet 15’de. Onun sütten kesilmesi de 2 yılda olur. Buda Lokman suresi, ayeti kerime 14. Vakıa ve tıpta bunu teyit etmektedir.

Dakika 10 :00

Çünkü gerçek bilim İslam’dan doğmuştur. Her gerçek bilim İslam’a uygundur. İslam’a uygun olmayan bilimler onlar gerçek bilim değildir. İslam hak ve hakikattir. Çünkü bütün ilimlerin sahibi Allah’u Teâlâ’dır. İnsanlara da dilediği kadar pay vermiştir. Adamın birisi evlenmiş 6 ay sonra karısı doğum yapmış Hz. Osman (R.A) götürünce Hz. Osman onun recm edilmesi kararını vermiş. İbni Abbas bakın nasıl karşı çıkıyor O kadın sizinle Allah’ın kitabının hükmüne başvuracak olsa sizi mahkûm eder dedi İbni Abbas. Onun sütten kesilmesi 2 yıldır diye buyuruyor Cenabı Hak yüce Allah şanlı Kuran da. Ona gebe kalınması ve sütten kesilmesi 30 aydır ile onun sütten kesilmesi 2 yıldır diye buyurmuştur. Geriye ne kaldı? Gebelik için sadece 6 aylık bir süre kalıyor. Bunun üzerine Hz. Osman, haddin uygulanmasını kaldırmıştır.6 ay gebelik süresinin asgarisidir. Gebelik süresinin azamisine gelince burada ulema mükemmel değişik keşiflerle bulunmuş ve çok doğrudur. İnsandan insana bunlar değişmektedir istisnai olarak değişik görüşlerin olması büyük bir zenginlik ve büyük keşiflerden sonradır. Bakın 2 yıldır gebelik süresinin azamisi bunu kim diyor? İmam-ı Azam Ebu Hanefi diyor. Bu cihan âlemi bak 2 yıl olanlar var ortalama olarak veya istisnai olarak. Hz. Ayşe validemiz şöyle demiştir hiçbir çocuk annesinin rahminde 2 yıldan fazla kalmaz. Ayşe validemiz nerden aldı bu haberi? Kendinden almadı şanlı Peygamberin sevgili eşi, Müslümanların annesi bu Allame-i Cihan kadınlarımızdan en başta gelenidir. Ayşe validemiz böyle diyor. Bak Hanefi ulemasının başında İmam-ı Azam böyle diyor. Çünkü kökeninde Peygambere isnat eden bir haber var. Yine 4 yıl diyenler var bakın Şafilerle, Hambelilerin görüşü buda mükemmel bir keşiftir. Bazen 2 yıl olabilecekleri olduğu gibi, bazen 4 yıl olanlarda vardır. Bunların hiç birisi rast gele atımda tuttu veya atımda tutmadı diyen sözler değil gerçek sözler, gerçek keşifler bunlar, herkes aklını başına alsın.4 yıllık gebelik görülmüş bir şeydir görüyorsunuz buda görülmüş. Aclan oğullarına mensup kadınlar dikkat et buraya Aclan oğullar mensup kadınlar 4 yıl süre ile gebe kalırlar buda İmam-ı Ahmet, İmam-Şafi böyle söylediler.

Dakika 15:04

Bunlarda habere dayandılar. Doğum yapması sureti ile de iddeti sona erer. 5 yıl diyenler var kim bunlar? Malikiler bakın bunlar da Malikiler Leys Bin Sad’dan, Abbad Bin Avvam’dan meşhur olan görüş budur. Malik Hazretleri derki bir kadının 7 yıl süre ile gebe kaldığına dair haber bana ulaşmış bulunuyor görüyorsunuz bazıları da 7 yıl hamleni, vücudunda taşıyabiliyor ve burada bunun 5 yılını almış. Biraz daha mesela çok az görülenin yanında biraz daha ona göre fazla görüneni almış azami olarak bir kameri sene Malikiler ’den bir kameri sene, buda yine bir zatı muhterem bir müçtehidimizin görüşüdür. 9 kameri ay buda herkesin bildiği 9 ay herkes bunu böyle bilir ve ekseriyette durum böyledir. Yani çok görülen yani durum budur 9 kameri aydır bu Hz. Ömer’in görüşüdür. İlk 4 görüşte karnın şişkinliğini hamilelik alameti olarak gören bazı kadınların haberleri göz önünde bulundurulmuştur. İbni Rüşt şöyle de, adet ve tecrübeye başvurulur. Hüküm ise mutat olana göre verilmelidir. Bunların azami durumu budur ama hükümler hep 9 aya göre verilir. Ama bu keşifleri de olmuş hadiseleri de yok sanma sakın yok canım öyle şey mi olur diyenlerin kafası kalıpsal kafadır Terakki etmeyen kafalar. Asgari süresinin 180 gün olması, Cumhurun görüşüdür. Buda asgaridir yani 6 ay asgari olan bu adı geçen azami olan sürelerde azami olanlardır. Çok kıymetli ve muhterem izleyenler; yüce İslam’ın geniş caddelerini tanıyınız yüce İslam da caddelerde İslam olmaz yüce İslam çok sağlam geniş ve rahmet caddeleriyle haktan gelmiş hakka gidiyor. Senide hakka götürüyor yükseltiyor. Cennet yukarda seni cennete çıkaracak bu İslam sana mutlu hayat verende o İslam’sızlık aşağı götürür, cehennem aşağıdadır. Bu ister maddi olarak kabul et ister manevi kabul et bu dereceleri ve derekeleri buna dikkat et, iddet bekleyen kadının İmam-ı Azam gibi cihanın en büyük allamesi olan bu zatı muhterem ne diyor? 2 erkeğin yahut 1 erkek ve 2 kadının şahitlik yapması hali bundan müstesnadır diyor.

Dakika 20:00

İddet süresi doğum yaptığının ikrar etmekle sona ermiştir. Ebu Yusuf ile İmam-ı Muhammed derki nesep bir tek kadının şahitliği ile sabit olur. Buda yerine göre bu keşiflerin hepsi mükemmeldir. Öyle an olur ki bir tek kadından başka kimse bulunmaz. Tamam, dost doğrudur oda yani İmameyn mükemmel âlimdir bunlar. Kim? İmameyn kim idi? Hatırlatıyoruz İmam-ı Ebu Yusuf ve İmam-ı Muhammed’dir Hanefi ulemasının en büyüklerindendir bunlar. İmam-ı Azam’ın baş talebeleridir. İmam-ı Azam Ebu Hanefi ve iki arkadaşı şu hususta ittifak etmişlerdir. Açıkça belli olan bir hamilelik bulunuyor. Şahitsiz olarak nesep kocadan sabit olur. Yeminiyle birlikte kadının söylediği söz kabul edilir. İşte buradaki durumda budur her yönü keşfediliyor ulema tarafından sivri akıllılara bakıyorsunuz o öyle demişte bu böyle demiş niye? Bunların beyninde bir şey yok ki bunlar dogmatik yani kuş kafalı adamlar, kuşun bazı yaratılış fıtratına göre beceresi var onun dışında bir şey bilmez şimdi kafası kuş kafalılar bu keşifleri bilemezler üstelik mezheplere de dil uzatırlar alçakça ilim yoluyla hareket edenlere bilimsel hareket edenlere bir sözümüz yok. Hem cahil, zır cahil olup hem de alim beğenmeyenlerin durumuna bilhassa da bu müçtehit alimlerimize ki  bütün dünya bunların ilmini icma olarak kabul etmiş. İmam-ı Azam’a sen ne dersen de dünya âlemleri dünya Müslümanları bir icma oluşturmuş. İmam-ı Azam büyük Allame-i Cihandır. Malik de böyle, Şafi de böyle, Hambeli de böyle sen hoplasan da böyle, zıplasan da böyle, çatlasan da böyle, patlasan da böyle bunlar. Cihanın büyük allame-i cihanı İmameyn İmam-ı Muhammed, İmam-ı Ebu Yusuf’ta diğer âlimlerimiz de böyle çünkü bu kıymetli ekolün içinde ekollerin içinde nice âlimlerimiz yetişmiş. Evet, kıymetliler bu Hanefilerin bu görüşü Hambelilerin de görüşüdür. Yine hadis âlimlerimizden muhaddisimizin rivayetinde ki dara Kutni bunlardandır. Sevgili Peygamberimiz (A.S.V) Efendimiz ebenin şahitliğini caiz görmüştür. Kadınlardan başka kimsenin muttali olmadığını kadınların şahitliğinin caiz olacağını yeler vardır. Bunlarda sünnete uygundur. Malikiler iki kadının şahitliğiyle sabit olur demişler. Onlarda doğrudur yerine göre o imkân varsa o da güzeldir. Şafilerde 4 kadın demiştir oda mükemmeldir. Yerine göre de 4 kadının şahitliği alınır. Ama bakın asgariden eksere işi en sağlamdan daha sağlama doğru bu ulema bunları hepsi keşfediyor. Keşiflerden sonra akademik tam bir araştırmadan sonra, hükümler ortaya konuyor ve bu arada rahmet yayılıyor. İlmin yaygınlığı, ihtilafın yaygınlığı tam bir rahmete dönüşüyor.

Dakika 25:07

Kıyafet denilen şey ise aslında izin takibi, kafet ise bilgiye sahip olan kimseler demektir. Evet, kıymetliler kâiflere güvenilmesi konusunda da bakın orayı da incelemiş ulemamız. Kâiflere güvenilmesi konusunda Hanefi uleması asıl olan çocuk hakkında davalaşan herhangi bir kimsenin lehine hüküm verilmemesidir ortada döşek olma halinin bulunması müstesnadır. Sevgili Peygamberimiz çocuk döşeğe aittir. Kâifin sözü ile amel edilmez. İşte Hanefiler daha kesin bilgiler varken daha zayıfı bırakmışlar daha güçlü olana bakmışlardır. Maliki, Şafi, Ahmet Bin Hanbeli ki bunlar o ekollerin baş hocalarıdırlar. Âlimleri Ebu Sevi, Evzai, bunlar ise ne dediler? Kıyafet ile hüküm verilir dediler. Şimdi öyle an olur ki kıyafetle bilinmesi gerekiyor. O zaman bu ulemanın dediği de doğru öbürlerinin dedikleri de doğru, şimdi şöyle bir bakalım Sevgili Peygamberimiz (A.S.V) bir seferinde benim yanıma diyor oldukça sevinçli ve yüzü sevinçten pırıl, pırıl parlak halde girdi ve şöyle dedi. Sen mücezzizin Zeyd Bin Harise ile Usame Bin Zeyd’e baktığına ve bu ayakların biri ötekindendir dediğine bakmaz mısın? İşte bunda delil vardır. Kâiflerin sözleri ile amelin sübutuna delil vardır. Şimdi kıymetliler, işte Ayşe annemiz bunu haberi bildiriyor Peygamberimizden. Bazen bu kelime fiilini yatmak fiilini de ifade eder. Kocanın adı olduğu da söylenmiştir. Kamusta, döşek kocanın hanımı demektir. Bu kâife mücezziz adının verilmesine sebep bir topluluğun perçemlerini kesmesidir. Bu Mücezziz El Icli diye bilinen kişidir. Evet, kıymetliler ki, bir çocuğun babaya benzeyen yönlerini, soyu sülaleyi iyi araştırıp o konuda bilgisi olan kişilere bunlara kâifler denmektedir, yine mücezziz denmektedir. Evet, işte bunda kâife delil vardır. Peygamberimizin bu sözüne istinaden de kâiflere ama hani Ebu Hanefi’nin de Hanefi ulemasının da dediği gibi her içinde bu geçerli olmaz. Bu işi tam bilen kişiler olacak. Bilimsel yönü ona göre yüce İslam, hiç bir şeyi rast gele basite bırakmamıştır.

Dakika 30:07

Her şeyi hak ve gerçek yönüyle araştırmıştır. Hz Ömer, İbni Abbas, Enes bir Malikte Kâiflerin sözleri ile hüküm verileceğini tespit etmişlerdir. Çocuğun kendilerine ait olduğunu iddia eden iki kişi Hz. Ömer’in yanına geldi. Oda bir kâif çağırdı. Kâif şöyle dedi; Bunların ikisi de bu çocukta ortaktırlar bunun üzerine Hz. Ömer, elindeki kamçı ile ona vurdu daha sonra kadını çağırıp şöyle dedi bana durumunu haber ver, kadın dedi ki bu iki erkekten birisindendir. Benimle birlikte olduğu ve çocuğa hamile kaldığımı zannettiği zaman ayrılıp gitti onlardan birisi ben ailemin develerinin yanında bulunduğum sıralar geldi ve benimle birlikte oldu ve çocuğa hamile kaldığımı zannettiği zaman ayrılıp gitti. Onu menisini hayız kanı örtmüştü ardından diğer adam gelip ilişkide bulundu. Şimdi bu çocuk hangisindendir bilemiyorum. Bunun üzerine kâif tekbir getirdi. Hz. Ömer çocuğa sen artık dilediğine kendini nispet et dedi. Bu kanaati savunanlar şöyle der, Hz. Ömer’in bir gurup sahabenin de huzurunda kâifliğe dayanarak hüküm vermesi bu icma gibidir dediler. Bunlardan her han gibi birisinin bunu reddetmemesi de icma gibi olduğunu göstermektedir dediler. Babadan nesebin sübut sebepleri, sahih evlilik, fasit evlilik, şüpheli ilişki, sahih evlilik çocuğun o kadının kocasına nispet edileceğini üzerinde ittifak etmişlerdir. Çocuk döşeğe aittir, döşekten kasıt ise kadındır. Malikilerle Şafilerin görüşüne göre kocanın baliğ olması suretiyle Hanefilerle Hambeliler ise mürahik kimse de onun durumundadır. Hanefilere göre, mürahik 12 yaşına basmış, Hambelilere göre ise 10 yaşına basmış kimsedir. Malikiler hayaları ile birlikte erkeklik organı kesilmiş kimseden de nesep sahih olmaz demişlerdir. Doktorlara başvurulur. Bugünkü dünyada artık tıp ilerde olduğu için tıpa, tıbbi tespitler ve teşhisler yapılır. Şafilerle Hambeliler erkeklik organı ve hayaları kesilmiş kimseden nesep sabit olmaz demişlerdir. Hanefilerin kıymetli teşhislerine göre evlilik vaktinden itibaren Cumhurun görüşüne göre ise ilişki kurmanın mümkün olması tarihinden itibaren 6ay sonra doğması,6 aydan daha kısa Olduğu zaman kocasından nesebi sabit olamaz demişlerdir.

Dakika 35:40

Kocanın iddia etmesi hali müstesnadır. Irzların üzerindeki lekeleri örtmektir. Akitten sonra kavuşma imkânı ittifak edilmiş bir şarttır. Akitten sonra karı kocanın, birbirlerine kavuşma imkânı bu üzerinde ittifak edilmiş bir şarttır. Doğulu bir kimse batıda bulunan bir kadın ile evlense, 6 aylık bir süre içerisinde bu kadın bir çocuk doğursa nesep sabit olur. Keramet yolu ile birbirlerine kavuşmuş olmaları ihtimali vardır. Evliyanın kerametleri ise haktır âdeten kabul edilebilir bir gereklidir âdete bu muhaliftir. Doğrusu ise Hanefiler akit tarihinden itibaren nesebi tespit ederler ve bunu da çocuk döşeğe aittir. Hadis-i ile amel etmek üzere kabul etmişlerdir. Bu doğrusu olan budur. Namus perdesi yırtılmaz çocuk sahih evliliği olan erkekten sabit kabul edilmiştir. Lian yolu ile onu reddedebilir sadece. Hükümler görülen şeyler, esas alınarak verilir. Nadir ve azınlıkta gizliliklere dayanarak verilmez. Şeriatın ve aklın kurallarına uygunluğu göz önünde tutulur. Yine Hanefi uleması nesebin reddi ancak lian ile mümkündür. Cumhurun görüşüne göre ise birbirlerinin kavuşmalarının imkânsızlığı sebebi ile lian olmaksızın da ret edilebilir. Bunların hepsi doğrudur yerine göre öylede olur. Hamileliğin azmi süresi Şafilerle, Hanbelilerin görüşü 4, Hanefilerin görüşüne göre 2, Malikilerce meşhur olan görüşe göre ise 5 yıldır. Bu azami olandır normali ise 9 aydır. Boşama rici olur kadın kabul etmiyor ise nesebi sabit olur. iki senenin geçmesinden önce ister iki sene geçtikten sonra olsun rici talak kadını kocasına haram kılmaz eğer iddetin bittiğini kabul eder ve İmam-ı Azamın görüşüne göre 60, Ebu Yusuf ile Muhammed’in görüşüne göre ise 39, gün olmak üzere iddetin bitmesi muhtemel bir geçmiş ise o taktirde çocuğun kadının kabulü ile doğum arasında sürenin 6 aydan daha aşağı olması hali dışında nesebi sabit olmaz. Boşama bain olur, boşama veya vefat tarihinden itibaren iki sene geçmesinden önce doğum yapmış olması halinde sabit olur. Hanefi uleması hamileliğin azami süresi 2 yıldır.

Dakika 40:03

En çok ortalama görüştür bu. Hanefilerce bu süre içinde doğum yaparsa nesebi sabit olur dediler. Fasit evlilik konusunda da nesebi ispat etmek konusunda fasit evlilikte sahih evlilik gibidir. Bunda da şartlar vardır kocadan hamile kalına bileceğinin düşünülebilir olması Maliki ve Şafilere göre baliğ olması Hanefi ve Hambelilere göre baliğ veya mürahik olması ile mümkün olur. Şartlardan biri bu. Diğer şartlar, Malikilerin gerdeğe girmenin veya halvetin tahakkuku demişlerdir. Hanefiler gerdeğe girmenin fasit evlilikte halvet halinde erkek ile kadının ilişki kurması helal değildir. Malikilere göre duhul veya halvet tarihinden itibaren Hanefilere göre ise duhul tarihinden itibaren, 6 ay veya daha fazla süre geçtikten sonra doğum yapmasıdır. Maliki, Şafi ve Hanbeliler lian ile ret edebilir demişler. Hanefilerin görüşü ise, lian ile ret olunmaz. Hanefilere göre lian ancak sahih evlilikten sonra yapılabilir burada ise evlilik fasittir, demişlerdir. Nesebin sübut vakti konusunda da hamileliğin azami süresi Şafilerle, Hambelilerin görüşüne göre 4 yıl, Malikilere göre 5, Hanefilerin görüşüne göre 2 yıldır. Bunların hepsi görüle gelmiş şeylerdir. Zaten ekseri olan mutat olan kamuoyunda 9 aydır. Bunu bütün mezhepler herkesten daha iyi biliyor bu âlimler. Şüpheli ilişki konusunda da çocuk döşeğe aittir. Zina edene de mahrumiyet vardır. Nesebi ispat yollarına gelince, sahih veya fasit evlilik nesebin ikrarı beyyine gibi ispat yolları vardır. Bunlardan birisi ikrardır. Sebebin bilinmemesi gerekir. Peygamber (A.S.V) efendimizin nesebinin babasından başkasından olduğu bunu iddia eden başkasını veli edinen kimselere lanet buyurmuştur. Yine vakıanın onu tasdik etmesi çatışma tearuz ortaya çıkar. Cumhura göre baliğ ve akıl Hanefilere göre ise mümeyyiz olduğundan dolayı lehine ikrarda bulunan kişi eğer Cumhura göre baliğ ve akil Hanefilere göre ise mümeyyiz olduğundan dolayı tasdik ehliyetine hayız kimselerden ise ikrarda bulunan kimsenin ikrarını tasdik etmeleridir. Evet, kıymetli efendiler, Beyyine ile kabul edilebilir. Nedir? Beyline delil ortaya koymaktır. Hanefi uleması babasının onu tasdik etmesi beyyinenin ortaya konması, mirasçılardan iki kişinin onu tasdik etmesi de şarttır dediler.

Dakika 45:06

Her konuyu enine boyuna incelediler sonuçta hükme, karara bağladılar. Bunun türleri konusunda da güzel araştırmalar yaptılar. Beyyine türü iki erkeğin yahut bir erkeğin tek ve iki kadının şahadeti iledir. Bu İmam-ı Azam ile İmam-ı Muhammed’e göredir. İmam-ı Malike göre sadece iki erkeğin şahadeti ile Şafilere göre, Hambelilere ve Ebu Yusuf’a göre ise bütün mirasçıların şahadeti ile olur. Peygamber efendimiz (A.S.V)güneşi görüyor musun? Adam, evet deyince şöyle buyurdu işte sen böyle bir şeye şahitlik et veya hiç etme yani şahitlik eden bir kimseye böyle buyurdu sevgili Peygamberimiz. Şahitlik eden kişi, olayı güneş gibi bilmesi lazım parıl, parıl sakın bilmeden bir söz etmeyiniz. Tesamüden İmam-ı Azam derki işitenin bir tür yakin elde edebilmesi için bu alanda haberlerin ardı arkasına gelmesi tevatürdür diyor. Ebu Yusuf ile İmam-ı Muhammed derki adaletli iki erkeğin bir erkek ve iki kadının bunu haber vermesiyle olur. Yine görmemiş ve yahut da işitmemiş olsun tanıklık ediyorum demesi yeterlidir demişler. Malikiler biz böyle şahitlik ve benzeri ifadeler kullanmasını şart koşmuşlardır. Şahitlerin doğru söylediği kanaatini de çok önem verir. Hanefiler İmam-ı Azam gibi şöyle derler, Kesamü de, büyük bir topluluğun bu işi işitmeleridir. Şahitlik ederim demelidir. Bunlar çok önemli şeylerdir. Kıymetli ve muhterem izleyenler; yine süt emzirme konusunda da evrada konusunda da, anne süt emzirmekle görevlimidir? Ve çocuğun süt emzirme hakkı konusunda annenin diyaneten süt emzirmekle görevli olduğu yani üzerine farz üzerine ittifak etmişlerdir. Annenin çocuğunu emzirmesi farzdır. Burada da ittifak vardır. Malikiler yargı yoluyla bunun, vacip olduğu görüşündedirler yine süt emzirmeye mecbur tutulur. Cumhur ise bunun mendup olduğu ve bunun için annenin mecbur edilemeyeceği küçüğün süt emzirilmesi sorumluluğu yalnız babaya aittir diyenler vardır. Fakat süt emzirmekle görevli olduğu annenin fukaha İslam fukahasının burada ittifak ettiğine bakınca, durum kendini göstermektedir. Annelerin çocukları tam 2 yıl emzirirler bu emzirmeyi tamamlamak isteyenler içindir.

Dakika 50:02

Çocuklarınızı emzirmek isterseniz meşru bir surette verdiğinizi teslim etmek şartıyla yine üzerinize vebal yoktur. Bakara suresi ayet 233. Malikiler imtina ederse hâkim onu mecbur eder demişler. Anne üzerinde bir hak olduğu kanaatine varmışlardır ki Malikiler. Bain talak ile boşanmış bir kadının ise süt emzirmek görevi yoktur şayet onlar sizin için çocuklarınızı emzirirlerse onlara ücretlerini veriniz buyuruyor Cenabı Hak. Talak suresi ayeti kerime 6 Malikiler şöyle derler ne bir anne çocuğu dolayısıyla ve nede bir baba çocuğu yüzünden zarara sokulmasın buyuran yüce Allah’ın ayetine istinaden bakara suresi 233.ayeti kerime. Nafaka rici talak ile boşanmış kadın için söz konusudur. Bain talakta ise önceki ayetin nassı ile süt emzirmenin ücretinin kadına verilmesi gerekir. Buhari’nin sahihinde ki haber de şanlı Peygamberin (A.S.V) kadın sana ya bana harcamalarda bulun veya beni boşa der kölede sana bana yiyeceğimi ver ve beni çalıştır der oğlumda sana bana harcamada bulun yoksa sen beni kime bırakırsın der buyuruyor şanlı Peygamber. Bunlar Peygamber buyruğu Cumhur ulema nedip teşvik bir irşattır dediler. Onlarında istinadı eğer güçlüğe uğrarsınız o halde onun için başka birisi emzirecektir buda Talak suresi ayeti kerime 6 Anne sütünün şefkatinin daha fazla oluşundan dolayı ki, annenin emzirmesinin ayrı bir özelliği vardır. Başkasından süt emmeyi kabul etmemesi o zaman anne üzerine o çocuğu emzirmek vacip olur. Bundaki vacip farz anlamındadır. Başka süt verecek kimsenin bulunmamasında da durum böyledir. Babanın bulunmaması o zaman da annen çocuğuna mecburen bakıp emzirecektir. Şafi mezhebinde doğumun akademinde gelen sütü emzirmesini vacip kabul ederler. Bunun dışındaki sütlerde onun yerini tutamaz derler buraya dikkat çekelim bir daha. Şafi uleması annenin doğumu akabinde gelen sütü avız derler buna emzirmesini vacip kabul ederler Çünkü çocuk çoğunlukla o sütü almadan yaşayamaz ve bunun dışındaki sütlerde onun yerini tutamaz demişlerdir. Burada da apayrı bir keşif vardır. Bakın ilk sütteki emecek ağızda ayrı bir özelliğin olduğunu bu kâşif âlimlerimiz söylediler. Sütannenin, annesinin yanında ona süt vermesi görevi vardır. Ücretle tutulan anne için hadane hakkını düşürmez. Evet, kıymetli ve muhterem izleyenler; kocanın aynı anda biri nafaka diğeri ücret olmak üzere iki görevi bir arada bulunmaz.

Dakika 55:10

Şayet sizin için emzirirlerse onlara ecirlerini veriniz. (Talak suresi ayeti kerime 6) Boşanmış kadınlar hakkında varittir bu ilahi buyruk Hanefi ulemasının ki bazı Hanefiler bain talaktan sonra bain talaktan dolayı iddet esnasında anne süt emzirme karşılığında ücret hak kazanır. Şayet sizin için çocuklarını emzirirlerse, onlara ecirlerini veriniz. (Talak suresi ayet 6) Hamile ise onun için nafaka hakkı dahi vardır. Ücrete hak kazanma süresi, süt emzirme konusunda 2 yıl olduğu üzerinde ittifak etmişlerdir, Kim? İslam fukahası. Anneler çocuklarını 2 bütün yıl emzirirler bu emzirmeyi tamamlamak isteyenler içindir. (Bakara suresi ayeti kerime 233) Ücrete ancak akit gününden itibaren hak kazanır. Ücrete hak kazanma suresi ve onun başlangıcı konusunda anneye öncelik tanınacağı hususunda fukaha yine ittifak etmişlerdir. Anne ile bedelsiz olarak süt emzirenden hangisi üstündür anne önde gelir. Bunda gerçek açıktır. Bir sakınca yoksa çocuğuna şefkat ve merhamet duymasıdır. Annenin şefkatinin yerini kimse tutmaz. Çocuğu sebebiyle hiçbir anneye zarar verilmez buda Bakara suresi ayeti kerime 233 Anneler çocuklarını tam 2 yıl emzirirler aynı ayeti kerime. Kıymetli efendiler; onun sütü başkalarının sütünden daha besleyicidir bu anne için söyleniyor. Hanefilerin, Şafilerin zahire beyanlarında yabancı kadına öncelik tanınır demişler. Hiç bir anneye çocuğu sebebiyle zarar verilmez hiçbir babaya da çocuğu sebebiyle zarar verilmez. Buyuran adı geçen ayeti kerimeler, bakara suresi eğer çocuklarınızı bir sütanneye emzirtmek isterseniz yine üzerinize bir vebal yoktur ayeti kerimesi ki, adı geçen ayeti kerimeye, istinaden söylenmiştir ki bunlar zarar söz konusu olduğu zamandır yoksa anne önde gelir. Hadane hakkı kalır sütanne onu annesinin yanında emzirir yahut kendi evinde ona süt verdikten sonra onu annesine geri verir. Anneler çocuklarını 2 tam yıl emzirirler bu emzirmeyi tamamlamak isteyenler içindir. Onların marufa göre yiyecek ve giyecekleri ise babaya aittir. Cenabı hak bakara suresi 233 de buyuruyor. Yine buyuruyor Rabbimiz Talak suresi 6 Şayet sizin için süt emzirirlerse onlara ücretlerini veriniz. Baba küçük çocuğun 5 türlü nafakasını ihtiyaç ve masraflarını sağlamakla yükümlüdür.

Dakika 1:00:05

Süt emzirme ücreti: Hadane sabun, yağ, yatak, yorgan gibi maişeti için gerekli masraflar hadane meskeninin ücreti ve ihtiyacı olursa bir hizmetçinin ücreti annenin, çocuğunu büyütüp yetiştirdiği hadane meskeninin ücreti ve ihtiyacı olursa, bir hizmetçinin ücreti farklı dilden olsa dahi küçüğün nafakası babası tarafından ödenir. Dinden tıpkı farklı dinden olsa dahi kadının nafakasının kocası tarafından sağlanması gerektiği gibi. Baba fakir olursa Hanefiler anne mecbur tutulur çocuğu emzirmeye ücret baba üzerinde borç olur. Malikiler bu konuda ücretini isteyemez demişlerdir fakir olduğu için baba birde öteki çocuğun annesi olduğu için süt emzirenin görevi yemeğini hazırlamak, korumak, yıkamak, nas bulunmayan hususlarda örf muteberdir. Koyun sütü verecek olursa ücret almak hakkı yoktur. İlla kadın kendi sütünü ile emzirmesi lazım. Ücretin miktarı ecrin misildir. Cumhuru ulema insan sütü olması gerekir. Sütün dışında bir şeyi emen ile mahrumiyet söz konusu değildir. Sarı bir su kan yahut irin gibi sütün dışında muhafazan Allah bir şeyi emen ile mahremiyet söz konusu değildir. Hanefiler ise bu sütün hamilelikten dolayı gelen bir süt olmasını şart koşarlar. Sütün midesine yani emen çocuğun midesine gittiğinin kesinleşmesi Hanefilere göre bir şarttır. Hükümler ise şüphe ile sabit olmaz Malikiler şüphe ile mahremiyet sabit olur demişler. Şafilerle, Hanbeliler ise birbirinden ayrı 5 defa süt emmenin var olması şart koşmuşlardır. Hanefi uleması, Şafiler, İmam-ı Ahmet’ten gelen rivayetlere göre Hanbelilere göre hukne veya sütü göze damlatmak yahut kulağa, yaraya süt damlatmak suretiyle mahremiyet gerçekleşmez. Malikiler hukne ile mahremiyet hâsıl olur demişler. Sütün karışmaması gerekir başka şeyle Hanefilerle Malikiler süt daha fazla ise mahremiyet olur. Hüküm daha fazla olanadır demişlerdir. İmam-ı Azam, yemeğe karıştırılmış olan süt mahremiyet sebebi değildir demiştir. Bir kadının sütü bir başka kadının sütü ile karıştırılacak olsa, İmam-ı Azam ve İmam-ı Yusuf’a göre hüküm daha fazla olana aittir.

Dakika 1:05:10

Eşit olurlarsa, mahremiyet sabit olmuş olur. Her iki kadından dolayı da, bu iki kadın da o çocuğun sütannesi olur. Malikiler İmam-ı Muhammed ve Züfer de iki sütün miktarı ister eşit olsun ister biri ötekinden fazla olsun her iki kadından da mahremiyet sabit olur dediler. Bu keşiflerin hepsi mükemmeldir ve doğrudur. 4 mezhebin ittifakıyla küçüklük halinde olması gerekir. Büyüğün ki iki yaşını aşmış olan kimse demektir. Süt emmesiyle mahremiyet olmaz. İşte buraya dikkat çocuk iki yaşına kadar emerse süt kardeşliği ortaya çıkar yoksa iki yaşından sonra bakın artık o devre bitiyor. Davud Ez zahiri derki büyük kişinin süt emmesi de haram kılar. Nitekim Hz. Aişe de büyük kimsenin haram kıldığı görüşündeydi. Cumhur ise bakın delil gösterirler anneler çocuklarını 2 bütün yıl emzirirler bu emzirmeyi tamamlamak isteyenler içindir. (Bakara suresi ayet 233) daha öncede verdiğimiz ayeti kerime. Onun sütten kesilmesi de 2 yıl olur buda (Lokman suresi ayeti kerime 14) Yine sevgili Peygamberimiz 2 senelik süre içinde olmadıkça süt emzirmek olmaz buyuruyor. Süt emmek ancak süt emme çağında bağırsaklara kadar ulaşan ve sütten kesilmeden önce olan ile gerçekleşir. Buda hadis-i şeriflerdir. Sütten kesmekten sonra süt emmek olmaz. Ergenlikten sonrada yetimlik olmaz buyuruyor Peygamberimiz. Bu Salime has bir ruhsat idi İmam-ı Şafi                                     (Rahmetullahi aleyh) Sehle’den gelen hadis ile ilgili olarak şöyle der: Bu Salime has bir ruhsat idi. Hambeliler ve başkaları da böyle demişlerdir. Yani delillerin arasını bulmak kastıyla böyle söylemişlerdir. Yine âlimler bunun Sehle’ye has bir ruhsat olduğunu belirtmişlerdir. Evet, kıymetli ve muhterem izleyenler; Aişe(Radıyallahu Anha) annemiz ey Ayşe kimlerin kardeşleriniz olduğuna iyi dikkat ediniz. Araştırınız çünkü muteber süt emme ancak, açlıktan dolayı olandır. Kemiği geliştiren ve eti yetiştirenin dışında süt emme olmaz, buda İbni Mesut’tan gelen haberdir. Şafiler, Hanbeliler, İmam-ı Ebu Yusuf ve İmam-ı Muhammed ilk 2 yıllık süresi içerisinde sütten kesilmeden sonra dahi olsa olmasını şart koşmuşlardır. Süt emmek açlıktan dolayıdır. Süt emmek ancak açlıktan dolayıdır. Hadisinin mefhumu henüz çocuğun sütten kesilmemiş olması halini göstermektedir.

1:10:10

İmam-ı Azam Ebu Hanife 30 ay olur diyor. 2 yıllık süreye 6 aylık bir süre daha eklemektedir İmam-ı Azam. Böylelikle ona göre süt emme süresi 30 aydır ki iki buçuk sene sütten kesmekten sonra süt emmek yoktur. Örf de bilinen sütten kesilme haline hamd edilir. İmam-ı Malik ve İmam-ı Azam baş da olmak üzere anneler çocuklarını 2 tam yıl emzirirler. Bu emzirmeyi tamamlamak isteyenler içindir. Eğer kendi rızalarıyla ve danışarak sütten kesmek isterlerse ikisinin üzerine de bir vebal yoktur diyen şanlı Kur’an’ın, şanlı ayeti kerimesi. 5 defa ve daha fazla süt emmelidir bu Şafiler ve Hanbelilerce bir şarttır. 5 defadan aşağı süt emerse haram kılması söz konusu değildir der Şafiler ve Hanbeliler. Yine Sahih-i Müslim’den gelen bir haberde ki Kuran-ı Kerimden indirilen ayetler arasında bilinen 10 defa süt emmek haram kılar şeklinde bir cümlede vardır. Bunlar bilinen 5 süt emme cümlesiyle nesh edildi. Resulullah (S.A.V) vefat ettiğinde bunlar okunuyordu. Ancak bu hadis-i şerifin derecesinin mustarip olduğu söylenmiştir. Bu haberde Ayşe annemize istinat etmektedir. Tam bir gün süt emmek ile tahakkuk eder ki bunlarda birbirlerinden ayrı 5 defa süt emmektir demişlerdir. 1 ve 2 emme haram kılmaz 1 ve 2 defa süt emiş ile doyuncaya kadar1 ve 2 defa süt emmek haram kılmaz bunu da muhaddislerimiz rivayet ediyorlar ve sahih olduğunu söylediler. Malikilerle başta Hanefiler derki haram kılan süt emmek az ile de çok ile de gerçekleşir. 3 delil bunu gerektirmektedir. İşte görüyorsunuz herkesin ortaya sürdüğü deliller var sonuçta olması gelen ne olduğu ortaya çıkmaktadır. Nisa süresi ayeti kerime 23 Sizi emzirmekten dolayı anneleriniz ile evlenmekte size haramdır. Burada genel ifade bulunuyor. Mutlaklığı esas alınarak amel edilir. Nesepten dolayı haram olan neyse, süt emmekten dolayı da haram olur. Yine İbn-i Mesut ve İbn-i Abbas’tan gelen süt emmenin azıda çoğu da eşittir dedikleri rivayet edilmektedir. Bunlar sahabenin en yüksek âlimlerindendirler. Hem Hz Ali başta hem İbn-i Mesut, hem de İbn-i Abbas var bu işin temelinde. Süt emmek bir fiildir çoğu ile azı arasında fark olmaz. İşte kıymetliler, tehlikeden korunmak için bu görüş, bütün insanlara gereken uyarıyı delillerle yapmaktadır.

Dakika 1:15 00

Kıymetli izleyenlerimiz; süt emmenin sabit olma durumuyla bunlardan birisi ikrar ve beyyinedir. Hanefi uleması itiraf etmeleridir ikrardan maksat ikrar ederlerse helal olmaz. Yani bunların evlenmeye kalkışmaları helal olmaz o zaman fasit olur ayrılmaları gerekir. Çünkü süt kardeşliği ikrar ile ortaya çıkmış olur. Şüphesiz ki Allah nesep dolayısıyla neyi haram kılmışsa, süt emmek dolayısıyla da onu haram kılmıştır. Buyuruyor sevgili Peygamberimizden gelen haberde ve pek çok sahabenin de bunu rivayet ettiğini görüyoruz. Hâkim onları ayrılmaya mecbur eder eğer süt kardeşliği ortaya çıkarsa duhulden önce mehrin yarısını vermek gerekir duhulden sonra tümünü vermesi icap eder. Nafaka ve süknâ hakkı vardır kadının yaptığı bu ikrar evlilikten sonra ise koca bu konuda onu tasdik etmediği sürece etkisi yoktur. İkrarına şahit tutarsa dönüşü kabul edilmez. Malikilere göre evlilik fes edilir iki dirhem üzere nikâh lian yapan eşlerin ayrılığı ve süt emenlerin nikâhını nikâhının fes edilmesi meseleleridir. Şafi uleması iki erkeğin ikrarı şarttır demişlerdir ve yine bu şahitliktir. Beyyine buda şahitliktir. 4 mezhebin kıymetli âlimleri adalet sahibi iki erkeğin veya iki erkek bir kadının şahitliği ile süt emmenin sabit olacağı üzerinde ittifak oluşmuştur. Hanefi uleması Hz Ömer’in ( R.A) şöyle dediğini kayda almışlardır. Süt emmek hakkında iki şahitten daha aşağısının şahadeti kabul edilmez. Asabın kelamın huzurunda söylemiştir. Hz. Ömer bu sözü bu bir icma oluşmuştur bunda Malikiler derler ki bir erkek ve bir kadının şahadeti sabit olur adalet şart değildir demişlerdir. Şafilerde 4 kadının âdeti ile sabit olur. Kadınlar muttali olurlar veya bu gibi şeylere dediler. Süt emmek haramlık ihtiva eder. Allah’ın haklarındandır. Ey kıymetli efendiler; şimdi dersimiz, hadane ile devam ediyor. Hadane anlamı konusunda yan ve böğür hadın çocuğun terbiye edilmesidir. Korumak onu korumak olduğu gibi küçük çocuk ile büyük delinin durumunda olduğu gibi hadane bir tür velayet ve yetki demektir. Kadınlar şefkati daha çok terbiye becerileri daha fazladır sabırları daha büyük muamman bir yaşa ulaştığı zaman hak erkeğe ait olur korumaya, himaye etmeye, terbiye etmeye, kadınlardan daha muktedir olur çocuklar büyüdükten sonra yani burada vücub ifade eder ki farz anlamındadır.

Dakika 1:20:30

Mahdun telef olur. Eğer hadane olmasa masrafı yapmak korumak da vaciptir. Hadane hikmeti uyanıklığı dikkati sabrı ve çok güzel bir ahlakı gerekli kılar. Beddua etmesi mekruhtur. Kim? Kendisi hizmetçisi ve malı aleyhine bedduası da mekruhtur. Yani beddualar görüyorsunuz kendine bile olsa mekruhtur. Kendinize beddua etmeyiniz buyuruyor Peygamberimiz. Çocuklarınıza beddua etmeyeniz, hizmetçilerinize beddua etmeyeniz, mallarınıza beddua etmeyeniz ki bu beddua esnasında insanın Allahtan ihtiyacını isteyip de isteğinin kabul edildiği bir ana rast gelmeyeniz. Ey Sahide’nin oğlu onlara beddua etme çünkü kızlar nimet esnasında o nimeti güzel gösterenler husumet esnasında yardımcı olanlar hastalık esnasında sana bakanlardır. Ağırlıkları varsa yeryüzünedir rızıkları da Allah ‘a aittir. Buyurdu Şanlı Peygamberimiz. Hadane de hak sahibinin kim olduğu konusunda zengin bir ihtilaf vardır. Hadane hadın olanın hakkıdır denmiştir. Bu Hanefilerin meşhur görüşleri ki Malikilerle başkalarının da görüşüdür Hanefilerin görüşü paylaşılmıştır. Hadane de aynı anda 3 hakkın taalluk ettiği şekildedir. Hadına’nın hakkı mahdunun hakkı ve babanın yahut onun yerini tutan kimsenin hakkı eğer başkası bulunmadığı için Hadanenin kendisi tarafından yapılması tahin ederse mecbur edilir. Eğer bu hak ona tahin etmeyecek olur ise hadın’a hadane’ ye mecbur edilmez. Yine Hanefi uleması çocuk annesine muhtaç olduğu sürece annesinin yanında kalır babanın başkasına vermesi sahih olmaz yanında emzirmek zorundadır. Eğer süt emziren çocuğun hadınasından başkası ise önceden de açıkladığımız gibi çocuğunu Hadına’nın yanında emzirmek zorundadır. Onun hadanedeki hakkı ortadan kalkmasın hadına’ların veya hadane hakkına sahip olanlarının durumu kadınlar daha şefkatli terbiyeyi daha iyi bilirler daha sabırlıdırlar ve daha çok çocuklarıyla birlikte bulunurlar şefkatli ve daha yakın akraba olanları da öne geçirmişler.

Dakika 1:25:06

Boşama veya vefat sebebiyle ile ayrıldıktan sonra annenin hadane hakkında önceliğe sabit olduğu icma ile kabul edilebilir. Annenin şefkati eksiksizdir mürtet yahut zina, şarkıcılık, hırsızlık gibi çocuğu zayi edecek şekilde son derece ahlaksız veya her vakit dışarı çıkıp çocuğu ortalıkta terk edecek şekilde güvenilmeyen bir kadın olması hali bundan müstesnadır. Bir kadın Resulullah (a.s.v) yanına gelerek şöyle dedi. Ey Allah’ın Resulü şu benim oğlum karnım ona bir kap göğsüm ona su kaynağı bağrım ona bastığım yer oldu babası ise beni boşadı ve onu benden çekip almak istedi o merhamet Peygamberi (A.S.V) efendimiz şöyle buyurdu başkası ile evlenmediğin sürece onu almak hakkı senindir. Buyurdu Peygamber efendimiz ve bu hadis-i şerifinde sahih olduğunu rivayet etmektedir Muhaddislerimiz. Yine Şanlı Peygamberimiz her kim bir anne ile bir çocuğu birbirinden ayırırsa Allah’ta kıyamet günü onu sevdiklerinden ayırır buyurdu. Ömer Bin El Hattab’ın eşi Asımın annesini boşadığı daha sonra Asımın yanında olduğu bir sırada onu yanından almak istediği rivayet edilmektedir. Yine Hz. Ömer, Hz. Ebu Bekir’in yanına girdi Hz. Ebu Bekir ona şöyle dedi. Annesinin onu sıvazlaması bağrına basması kokusu çocuk için senden hayırlıdır. Ta ki çocuk yetişinceye kadar zamanla kendisi istediğini seçer buyurdu bu şanlı Sahabi Hz. Ebu Bekir (R.A) Allah hepsinden razı olsun daha sonra anneanne gelir. Hanefilerde Cedit görüşünde Hanefilerle yeni görüşlerinde Şafiler babaanne gelir demişlerdir. Yine görüyorsunuz ki anneler ister anane, ister babaanne olsun, anneler yine önde gelmektedirler. Hanefiler anne sonra anane, babanın annesi sonra kız kardeşler sonra teyzeler sonra kız kardeşin kızları sonra erkeğin kızları daha sonra halalar, asabeler gelmektedir. Anne, anneanne, babaanne, kız kardeşler, teyzeler, kız kardeşin kızları, erkeğin kızları daha sonra halalar gelmektedir. Sıralamasına göre asabeler Malikiler anneanne tarafından yine teyze yine baba tarafından nine, kız kardeş sonra hala kız kardeşin kızı birde Asebeden en yakın olan Şafiler anne, annenin annesi, babanın annesi, babaanne, kız kardeşler, teyzeler, erkek kardeşin kızları, kız kardeşin kızları, halalar ve asabe aynen Hanefiler gibi görüş beyan ettiklerini görüyoruz Şafilerin.

Dakika 1:30:50

Hanbelilerin anne, annenin annesi, baba, babanın annesi, dede sonra onun anneleri, ebeveynin kız kardeşi, teyze ve hala bir kız kardeşi ebeveynin anne ve kız kardeşi sonra baba bir kız kardeşi ve asabeler hadane hakkına sahip olanlar kadınlardan bir yakını yoksa o takdirde babalar, dedeler, kardeşler, oğulları amcalar gelmektedir. Bir kız hadane altında bulunan kimseye mahrem olmayan amcaoğlu gibi mirasçı bir erkeğe teslim edilmez. Yakın nikâh düşmeyen yakın akrabalara verilmesi gerekir. Asabesi yoksa Hanefi uleması hadane zevil ehrama intikal eder. Hanefilere göre daha takvalı olana öncelik tanınır. Yaşlıya, Fasık, bunak gibi kimseler olmaması gerekir. Buna dikkat lazım Malikiler vasiye kardeşe sonra anne bir erkek kardeşe diye zikrederler Şafilerde akrabalarda eşit olurlarsa kura çekilir demişlerdir. Asabe veya kadınlardan hadane ehli bulunmayacak olur ve hadane altında bulunanın zevil ehram ve onlar vasıtasıyla erkek akrabası bulunuyor ise de dayı ve annenin babası gibi bunların hadaneleri yoktur demiştir Şafiler. Hadane erkekler arasından miras yoluyla akrabalık gücü olan kimseler içindir. Hanefiler, Hanefilerin görüşünü benimsemiştir Hambelilerde birden çok olurlarsa güç ve ahlak itibariyle eğer eşit olurlarsa yaşça büyüklerine öncelik verilir. Babanın hadane altında bulunanı gözetmesi, eğitmesi ona ilim veya meslek öğretmesi görevidir. Kız ise çalıştırılmaz, çalıştırılamaz halvette kalır bu ise şeriatta kötü bir durumdur hoş değildir. Eğer hadane altında bulunan kişi kız ise her han gibi bir iş veya hizmette ücretli olarak çalıştırılamaz. Çünkü onu ücret ile çalıştıran onunla halvette kalır. Bu ise şeriatta kötü bir durumdur hoş değildir. Kıymetli Fıkhı kaynaklarımız mutta gibi çok kıymetli sahih fıkhı kaynaklarımızda bunları bir, bir görmek isteyenlerimiz görebilirler.

Dakika 1:35:08

Hadane Mahdun küçük çocuk yaşça büyük fakat deli veya bunak tek başına kalma hakkına da sahiptir. Dişi ise tek başına kalmak hakkı yoktur. Babası yoksa veli akrabaların tek başına yaşamasına engellemek hakları vardır. Hürriyet, buluğ, kudret, emanet, rüşt ve Müslüman olmak gibi bazı şartlarda da ise ihtilaf vardır. Kadı ve erkeklerde aranan gelen şartlar. Hadane hakkına sahip olan kadın ve erkeklerde bazı şartlar aranır. Baliğ olmak, akil olmak Malikiler reşit olmayı da şart koşarlar. Malikiler Hanbelilerle birlikte cüzzam ve Baras gibi hastalıklara mutta olmamasını da şart koşarlar. Terbiye edebilme vasıflarına sahip olması da gerekir. Ahlakın güvenilir olmak, çocuk annesinin ahlaksızlığını çocuk ondan alınır eğer çocuk annesinin ahlaksızlığına aklen kavraya bilecek yaşa kadar gelmesin böyle bir yaşa gelirse, çocuğun ahlakının bozulmasını önlemek kastıyla çocuk ondan alınır. Şafi ve Hambelilere göre Müslüman olmakta şarttır. Kâfirin Müslüman üzerine hadane hakkı yoktur veya yetki de yoktur. Hanefiler ile Malikiler gayrim Müslim olması da sahihtir. Allah’ım ona hidayet ver, Peygamberimiz buyuruyor. Gayri Müslim anne veya başka bir kadın olması arasında bir fark yoktur çünkü Peygamberimiz Allah’ım ona hidayet ver diye dua buyurunca babasına meyin etmiştir. Yine bunun nesh edilmiş olduğu riayeti vardır. Aynı zamanda şefkat meselesidir. Hanefilere göre 7 yaşına ulaşmak suretiyle kadın ona kendi dinine dair hususları öğretince şarap içip domuz eti yemeye alıştırmaya başlayarak çocuğun onunla birlikte kalmasının dini açısından bir tehlike teşkil ettiği açığa çıkıncaya kadar onunla birlikte kalabilir. Malikilere göre şarap ve domuz etiyle beslemesi engellenir. Hanefilerin dinlerinin bir olması şarttır derler. Malikilerin Müslüman olması şartı yoktur hadane hakikatte kadının bir hakkı demektir. Sen evlenmedin sürece onu almaya daha çok hak sahibisin kadınlarda aranan diğer şartlar, annesi kız kardeşi ve ninesi gibi küçüğün mahrem bir zati rahim zelil ehramdan birisisi olması amcakızlarının veya halalarının hadane ‘si yoktur küçüğün dayıkızlarının veya teyzesinin de hadane ’si yoktur.

Dakika 1:40:04

Hanefilere göre ise kızın hadane ’sin de bunlar hak sahibidirler. Mahremiyet olmadığı için hadane ‘si yoktur. Fakat bunlardan başka kimsesi yoksa Hanefilerin görüşü burada devriye girmektedir. Bedelsiz olarak omun terbiyesini üzerine alır bu Hanefilere göre bir şarttır. Eğer baba ücreti ödeyemeyecek durumda olursa bir başka yakın bedelsiz olarak onun terbiyesini üzerine alır ve kabul ederse birincisinin hadane hakkı düşer. Bu Hanefilere göre bir şarttır. Müştehat ise Hambelilerle Hanefiler tarafından yaşı 7 ile sınırlandırılmıştır. Hanefiler eğer kızın amcaoğlu dışında bir asabesi yoksa caiz kabul ederler. Hambeliler Şafiler onlarda caiz kabul ederler kız kardeşine teslim edilir. Yine Malikiler hadane altında bulunanın velisinin veya hadinanın kendisinin 6 beritlik veya daha fazla bir mesafe yolculuğa çıkmamasını şart koşarlar. Ülkeler ve halkoyun kıyafetleri bunlarda güven ortamıyla ilgili hadın olan kişi eğer uzakça bir yere bir yolculuk yapması Hanbeliler derki namazın kısaltılacağı kadar bir yolculuk demişlerdir. Buda yine güven ortamıyla ilgili delilik cüzzam ve Baras hastalıklarının olması fasık dine az bağlılık ve çocuğu gereği gibi korumamak gibi durumlarda artık hadane’lik ortadan kalkar bunda da ittifak vardır. Şafi ve Hanbelilere göre küfür sebebiyle hadane isabet olur. Delilik yahut bunaklık ile de Hadanenin sabit olacağını ittifakla kabul edilmiştir. Mani ortadan kalkınca memnu geri eder evet mani ortadan kalkınca memnu geri eder. Hanefiler, Şafiler ve Hanbeliler mani ortadan kalksa yine hadane sahibine geri döner. Hanefilerce anne süt emzirmeye mecbur tutulmadığı gibi hadane’ ye de mecbur edilmezler. İstisnası kimsenin olmaması halidir. Şafilerin, Hanbelilerinde görüşü bu olduğu gibi Malikilerce meşhur olan görüş de budur yani hepsi Hanefilerin görüşünü benimsemiş olduklarını görüyoruz. Rahimi bulunmayacak olursa anne mecbur evet kıymetli ve muhterem efendiler işte dersimiz devam etmektedir. Cenabı hak kendi himayesine aldığı kimseye muhtaç eylemediği kullarından eylesin.

1:44:43