43-Hadis-i Şerif Külliyatı Ders 43
- Hadis-i Şerif Külliyatı Ders 43
أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ , بِسْمِ ﷲِالرَّحْمَنِ اارَّحِيم
‘’Elhamdülillahi rabbil alemin vesselatu vesselamu ala rasulina Muhammedin ve ala ali ve alâ âlihî ve ezvacihi ve eshabihi ve etratihi ecmain bismillah izi şan azimüs sultan, şedidül burhan gaviyyül erkan maşaallahu kan euzu billahi min külli şeytanin insün ve can’’
بِسْــــــــــــــــــــــمِ اﷲِارَّحْمَنِ ارَّحِيم
Çok kıymetli ve muhterem izleyenler; derslerimiz riba ile devam etmektedir. Hadisi şerifler külliyatından keşif notlarımızın bugünkü konusu riba’dır yani faiz. Ömer İbnü’l Hattab Hazretleri (Radıyallahu Anhüm ve Erdahüm Ecmain) anlatıyor. Sevgili Peygamberimiz (A.S.V) buyurdular ki; altın altınla peşin olmazsa riba’dır yani faizdir, buğday buğdayla peşin satılmazsa riba’dır faizdir, arpa, arpa ile peşin satılmazsa riba’dır faizdir buyurdular. Kuru hurma kuru hurma ile peşin satılmazsa riba’dır buyurdular. Bunu Buhari, Müslim ve diğerleri rivayet ettiğini görüyoruz. Kıymetli efendiler; işte bunların amelde Fıkhı Ekber bölümün de hükümleri bir, bir anlatıldı burada da durum açık. Ebu Said Hazretleri anlatıyor; Peygamberimiz (A.S.V) zamanın da bize diyor bayağı hurma veriliyordu, bu muhtelif cins kuru hurmanın bir karışımı idi, bu bayağı hurmanın iki ölçeğini bir ölçek iyi hurma mukabilin de satıyorduk. Bu tarz Hz. Peygamber Aleyhisselatu Vesselam’ın kulağına ulaşınca şöyle buyurdu; 2 ölçek hurmaya 1 ölçek hurma, 2 ölçek buğdaya 1 ölçek buğday, 2 dirheme 1 dirhem olmaz buyurdular. Çünkü burada da faiz tehlikesi açıkça görülmektedir, bunu da Buhari, Müslim ve diğerleri rivayet ettiğini görüyoruz. Yine bir rivayette de Hz. Bilal (R.A) hazretlerinden geliyor haber sevgili Peygamberimizden naklediyor. Peygamberimiz Aleyhisselatu Vesselam’a iyi cins bir hurma olan berni hurması getirmişti diyor. Bu nereden? diye sordu. Bilal (R.A) biz de adi vurma vardı, Resulullah Aleyhisselatu Vesselam’ın yemesi için ondan iki ölçek vererek bundan bir ölçek satın aldık dedi. Bunun üzerine sevgili Peygamberimiz (A.S.V) eyvah bu riba’nın ta kendisi eyvah bu riba’nın ta kendisi, sakın öyle yapma şayet iyi hurma satın almak istersen elindekini ayrıca sat sonra onun parasıyla iyi hurmayı satın al buyurdu o şanlı Peygamber (A.S.V).
Dakika 5:00
Bunu da yine Buhari, Müslim, Nesâi’nin rivayet ettiğini görüyoruz. İşte sevgili efendiler faizden insanlar paçasını kurtarmak için çok dikkatli olmalıdır. Yine Sahihayn de bakın ne buyuruyor Buhari, Müslim de, dinar dinarla, dirhem dirhemle başa baş misliyle değiştirilmelidir, kim fazla verir veya fazla alırsa riba ’ya yani faize girmiş olur. Sadece veresiye satışta riba vardır bu da Müslimin rivayet ettiği bir haberdir. Veresiye satışta riba vardır sözü mensuhtur yani neshe uğramıştır, çünkü riba’nın veresiyesi de zaman zaman riba faiz olur peşinde olanda da faiz olur dikkat edilmezse. Yine Müslim’in diğer biri haberin de altın altınla, gümüş gümüşle, buğday buğdayla, arpa arpayla, hurma hurmayla, tuz tuzla başa baş misliyle peşin olarak satılır. Kim artırır veya arttırılmasını talep ederse riba faiz işin içine girmiştir. Bu işte alan da verende birdir, cinsleri farklı ise müstesna buyrulmuştur. Bu da Müslimin haberin de, aynı cinsten olanlar birbiriyle değişim yapılırken tabii ki birin de fazlalık olmayacak misli ile değişim olacak. Cinsler farklı ise müstesna, o zaman faiz girmez buyurdular, âlimler icma ederler altın gümüş buğday arpa hurma ve tuz bunlara riba malları da denmiştir. Aynı cinsten eşya ile satılınca fazlalık olmamalı alışveriş peşin yapılmalıdır. Cumhur aynı illette müşterek olanların haramlığın da ittifak ederse de illetin ne olduğun da ihtilaf edilmiştir. İmamı Azam (R.A) Hazretlerine göre illet cinsle birlikte ölçü veya cinsle birlikte tartıdır. Bakın ölçülebilen tartılabilen aynı cinsten olanlar için söyledi İmamı Azam. Öyle ise hangi çeşit mal olursa olsun ölçü veya tartı ile satılan mallar da riba yani birin de fazlalık varsa haramdır buyurdu. İşte İmamı Azam’ın çıkardığı hüküm budur bu hükümle hadisi şeriflerden ve ayeti kerimelerden. Fazlalık veya vade araya girerse riba’dır haramdır. Fazlalık veya vade araya girerse riba’dır haramdır. Ölçü ve tartı ile satılmayan eşyalar yenen cinsten de olsa araya girecek fazlalık haram değildir, bak buraya da dikkat ölçü ve tartı ile satılmayan eşyalar yenen cinsten de olsa araya girecek fazlalık haram değildir dediler. İmam Şafii Hazretlerine göre de haram kılınma da illet malın yiyecek olmasıdır.
Dakika 10:00
Demiştir ölçü veya tartıyla satılmasına bakılmaz, yiyecek olmayan şeyler de yalnız altın ve gümüş de riba vardır. Ahmet İbni Hanbel’in de bu görüşte olduğu söylenmiştir. İmamı Malik’e göre illet ekseriyetle yemek için biriktirmektir demiş o da, o da yeme işini biriktirmeye bağlamış. Ebu Hureyre Hazretleri farklı cinsler arasın da riba olmaz, yani buğdayla arpanın, altınla gümüşün alınıp satılmasın da miktar söz konusu değildir. Ulema bu hususta ittifak etmişlerdir, cinsler ayrı olursa o zaman faiz aradan çıkar diyor. Bu çeşitler farklı olduğu takdir de peşin ise dilediğiniz gibi satın. İşte bu da Ubadetu’bnu Samit Hazretlerinden gelen rivayettir, bu hadisi şerif’i de Buhari, Müslim ve diğerlerinin kayda aldığını görmekteyiz. Evet, kıymetliler; altının gümüş mukabilin de veresiye satılmasını yasakladı bu da Buhari bu da veresiye olmasın da Buhari, Müslim rivayet etmişlerdir, Nesai de rivayet edenlerdendir. Altın altına mukabil tartısı tartısına satılsa buyurdular, yani misli misline satılırsa altın altına o zaman faiz olmaz buyurdular. Evet, kıymetliler; kim Resulullah (A.S.V) buyurdular ki; kim Allah’a ve ahiret gününe iman ederse sakın misli mislinden fazla bir şey almasın, işte bu da Müslimin rivayet ettiği bir hadisi şeriftir. 1 gram altını 2 grama verirsen direkt faizdir, aradaki fazlalık ister az ister çok olsun faizdir. Resulullah (A.S.V) gümüşün gümüşe başa baş olmayan satışını yasakladı, bize altın mukabilin de dilediğimiz şekil de, gümüş ve gümüş mukabilin de dilediğimiz şekil de altın satın almayı emretti. Müslimin Ziyadesin de bir adam peşin mi diye sordu? Ebu Bekre ben böyle işittim cevabını verdi. Sahihayn ve Nesai rivayet ediyor, Buhari, Müslim bunlar da kayda aldıklarını görüyoruz. Aynı cinsten şeyler eşit miktar da olacak altınla altın, gümüşle gümüş, üzümle üzüm gibi miktarlarını eşit tutacağız, araya girerse fazlalık işte o fazlalık faiz olur. Ayrı cinsten şeylerden ancak peşin olarak teslim ve tesellüm gerekir, evet burada da dikkat edilmesi gereken durumlar meydan da. Dinar dinarla, dirhem dirhemle satılır, aralarındaki fazlalık olamaz bu Peygamberimizin bize vasiyetidir. Biz de size vasiyet ediyoruz. Evet, kıymetliler; bu da yine İbni Ömer’den gelen bir haber ki ve diğerlerinin de bu haberi verdiğini görüyoruz. Bunun da Muvatta da Nesai de yer aldığını da görüyoruz.
Dakika 15:14
Ulema bir kimse bir başkasına sünneti tebliğ ettiği zaman kulak verip itaat etmediği takdir de onu terk edip küsmenin caiz olacağını söylemiştir. Tebük seferine katılmaktan kaçan Kââb İbni Malik Hazretleri (R.A) onunla kimsenin konuşmaması için Hz. Peygamber Aleyhisselatu Vesselam’ın verdiği emir de bu mesele de misal olmaktadır. Âlimler bidat çıkaran kimsenin terk edilmesi ve kendisiyle konuşulmaması gerektiği hususunda da bu vakayı delil almışlardır. Nitekim İbni Mesud Hazretleri bir cenaze sırasın da bir adamın güldüğünü görünce Allah’a kasem olsun seninle ebediyen konuşmayacağım demiştir. Yani bu da Kur’an’a, sahih sünnete muhalefet edenler içindir. Çünkü ne Kur’an’a ne sünnete muhalefet edilemez, bura da tehlike vardır imandan çıkma tehlikesi vardır. Resulullah (s.a.v) riba veresiyededir buyurdu, bunu da Buhari, Müslim rivayet ettiler. Peşin alışverişler de cinsel farklı ise fazlalık sebebiyle riba olmaz buyrulmuştur. Yine İbnu Ömer Hazretleri (R.A) anlatıyor; ben dinarla deve satıyor dinar yerine gümüş alıyordum, bazen de gümüşle satıyor onun yerine dinar alıyordum, bu durumu Peygamberimiz Aleyhisselatu Vesselama arz ederek hükmünü sordum o andaki aynı meclisteki kıymeti ile olunca bun da bir beis yok buyurdu. Tirmizi, Ebu Davud, Nesai, İbni Mace bunlar eserlerine aldıklarını görüyoruz. Ebu Davud’un diğer bir rivayeti de şöyledir; o günün fiyatıyla alman da bir beis yoktur, yeter ki aranız da henüz ödenmeyen bir miktar olduğu halde birbirinizden ayrılmış olmayasınız, yani burada da peşin yapın bu işleri diyor o günkü durumun fiyatına göre revaişe göre. İmamı Malik Hazretleri bu iki maddeyi bir cins addeder, cumhur ise buğday ve arpanın iki ayrı cins olduğunu kabul eder. Burada da cinste ihtilaf vardır ama bunların hepsi rahmettir, rastgele söylenmiş sözler değildir bunlar. Evet, kıymetliler; Ebu Hanife (R.A) yani İmamı Azam hazretleri merhum yasağı veresiye satışa hamlederek ölçek yönüyle eşitlik halin de birbiriyle satışlarını tecviz eder yani caizdir der. Tekrar ediyorum İmamı Azam Hazretleri Ebu Hanife (R.A) yasağı veresiye satışa hamlederek ölçek yönüyle eşitlik halin de birbirleriyle satışlarını caiz görmüştür.
Dakika 20:00
Çünkü fazlalık da yok veresiye durum da yok, peşin alışverişlerde ki durum böyledir diyor. Yine Ebu Davud’un eserine aldı haber de sevgili Peygamberimiz (A.S.V) taze hurmayı kuru hurma ile veresiye satmayı yasakladı diye haber var. Çünkü kuru hurma ile yaş hurma birbirine eşit değil ki, taze hurma kuruduğu zaman azalır, kuru hurma zaten kurumuştur bunları veresiye satmayı da yasakladı buyurmuşlardır. Bunları iyi hesap etmek lazım konuları iyi anlamak lazım. Yoksa faizden paçasını insanlar kurtarmaya çalışması lazım, Hz. Ali (R.A) onun anlattığına göre devesini 20 küçük deve mukabilin de veresiye olarak satmıştır, bu da Muvatta’nın eserine aldığını görüyoruz bu haberi de. Evet, kıymetliler; Hz. Cabir’den gelen haberde de Peygamber efendimiz şöyle buyurmuştur; iki hayvan veresiye olarak bir hayvana mukabil satılamaz. Peşin satılırsa bunda bir beis yoktur, bunu da Tirmizi, İbni Mace bu haberi eserlerine aldıklarını görüyoruz. Aynı cinsten olmaları halin de veresiye satımları İmamı Malik’e göre caiz olmaz. Şafi Hazretleri yukarıdaki rivayeti esas alarak cevazına hükmeder. Evet, kıymetliler; bunlar da İslam âlimlerinin aralarındaki rahmet olan yaygın bir rahmet vesilesi ihtilaftır. Kime rabbinden bir öğüt gelir de faizcilikten geri durursa geçmişi kendisinedir, onun işi Allah’a aittir. ‘’Bakara Suresi Ayeti Kerime 275’’ ashabı güzinden pek çoğu hayatta olduğu halde kimse bu hükümden dolayı Hz. Ayşe’yi reddetmedi diyor. Ey iman edenler Allah’tan sakının korkun, itaat edin isyan etmeyin, inanmışsanız mümin iseniz faizden arta kalan hesaptan vazgeçin. Böyle yapmazsanız bunun Allah’a ve Peygamberine karşı açılmış bir savaş olduğunu bilin, eğer tövbe ederseniz sermayeniz sizindir, böylece haksızlık etmemiş ve haksızlığa da uğramamış olursunuz. ‘’Bakara Suresi Ayeti Kerime 278 ve 279’’ Ayetlerin mealidir. Bunu da Rezin’in tahriç ettiğini görmekteyiz bu haberleri hadis-i şeriflere dayanarak. Zaten Kuran-ı Kerim’in hükmü faiz hakkın da açıktır, hadisi şerifler de onların izahıdır bunların tümünden hüküm çıkaranlar da müçtehit fakih âlimlerimizdir. Kıymetliler; amelde Fıkhı Ekber de bunlar hükmü anlatıldı, burada da işin aslını haber vermeye ve asla göre de ulemanın nasıl güzel çalıştığını da fıkıh ilmin de ortaya koymaya çalıştık.
Dakika 25:03
Cenabı Hak faizin her türlüsünden Allah’ın lütfu keremi fazla ile kurtulan ve bütün haram ve günahlardan uzak kalan, yüce Allah’a itaat eden isyan etmeyen Salihlerle, şehitlerle, Sıddıklarla Peygamberimiz Hz. Muhammed ile beraber olmayı nasibi müyesser eylesin Cenabı hak. Evet, kıymetliler; hedef Peygambere tabi olmak Allah’ın rızasını kazanmaktır, bu da Allah’a itaat etmekle olur, isyan ederek olmaz haram yiyerek olmaz, cehaletle olmaz, ibadetleri farzları cayır, cayır terk ederek olmaz, Allah’a itaat et, itaat nedir? Farzları vacipleri sünnetleri müstehapları yerli yerince yerine getirmek, haram ve günahların hepsinden sakınmak kaçınmaktır. Eğer böyle bir Müslüman olmaya gayretinle devam edersen bu gayretli tutumunun için de bir gün Azrail (AS.) sana gelir ve canını alır. İmanlı bu dünyadan göçmeye bak, haram helal demeden cayır, cayır Allah’a isyan ederek yaşayan adam Azrail (AS.) onun da bu halin de gelip canını alacak. Yaşadığın gibi öleceksin aklını başına al doğru yaşa da doğru ol, haram eken sevap biçmez, şarap küpü doluysa şarapla dışarıya bal çıkmaz aklını başına al bunu ben kendime söylüyorum, kendime söylerken dünya Müslümanları bizim kardeşlerimizdir, Müminler kardeştir insanlar da hepsi Âdem’in Havva’nın çocuklarıdır, orada da insani yönümüz kardeştir. Gerçek kardeşlik iman İslâm kardeşliğidir ama insani kardeşliğimizden dolayı da insanlara, tümüne doğruları söylemeliyiz faydalı olmaya çalışmalıyız. Tutan tutar tutmayan tutmaz kendi bilir, işin sonu herkesi bağlayıcıdır, ağa demez paşa demez Azrail (AS.) canını alır Allah’a götürür, Allah da hesaba çekecektir. Mezar da mahşer de Mahkeme-i Kübra da herkes hesap verecektir, yaratılışın nasıl yoktan yaratılmışsan dirileceksin mezardan kalkacaksın. Yoktan yaratan seni mezardan kaldırmaz mı? Aklını başına al! Gâvur aklı ölünce dirilmeye inanmaz gâvur, yaratıldığını da görmez bu yaratılışına baksana şu âlemi yoktan yaratan yüce kudret, sen ölünce diriltmez mi? Evet ey kardeşlerim, Müslüman kardeşlerim ne mutlu Müslümanım, müminim diyene Müslümanca yaşayana.
Dakika 29:16